Toenemende werkdruk voor leraren door doorstroomtoets en kansrijk adviseren

Driekwart van ondervraagde leraren in het praktijkonderwijs ervaart meer werkdruk. Ook in het vmbo heeft meer dan 50% van ondervraagde leerkrachten te maken met meer werkdruk. De hogere werkdruk is het gevolg van de doorstroomtoets en kansrijk adviseren. Dit blijkt uit onderzoek uitgevoerd door de Sectorraad Praktijkonderwijs en Stichting Platforms vmbo. De organisaties luiden de noodklok en manen het kabinet tot actie.

Leraren in het praktijkonderwijs en het vmbo worden zwaar benadeeld door overheidsbeleid. Als gevolg van kansrijk adviseren en de doorstroomtoets is het aantal aanmeldingen op het praktijkonderwijs in het eerste leerjaar afgenomen, terwijl het aantal zij-instromers in de hogere leerjaren juist is toegenomen. De onderwijsorganisaties kregen de afgelopen tijd steeds meer signalen dat door het hogere aantal zij-instromers de werkdruk is toegenomen.

Ook de grotere klassen en het toegenomen aantal zorgleerlingen spelen een rol. Dit blijkt uit de enquête van Sectorraad Praktijkonderwijs. Vrijwel alle respondenten verwachten dat het aantal afstromers uit het vmbo de aankomende jaren alleen maar zal toenemen.

Hetzelfde geldt voor leraren in het vmbo. Het onderzoek van Stichting Platforms vmbo toont aan dat zowel de zij-instroom als de afstroom toeneemt ten gevolge van de doorstroomtoets. De leraren geven aan dat de zij-instroom onder andere leidt tot een negatieve dynamiek in de klas (82%),  gedemotiveerde leerlingen (77%) en meer werkdruk (54%). Ook door de afstroom ervaart 71% van de respondenten demotivatie van leerlingen, 61% een negatieve dynamiek in de klas en 52% meer werkdruk.

DUO concludeert: praktijkonderwijs is een kansrijke route naar het mbo

Sectorraad Praktijkonderwijs en Stichting Platforms vmbo sloegen al eerder alarm over de doorstroomtoets en kansrijk adviseren. De doorstroomtoets hanteert als laagste toetscriterium pro/vmbo/bb.  pro-vmbo. Hoewel niet verplicht, is de neiging om maar zo hoog mogelijk in te zetten. Zo komen sommige geheide praktijkschoolleerlingen op het vmbo terecht. Veel van deze leerlingen gaan na een of twee jaar alsnog gedesillusioneerd naar het praktijkonderwijs. Hetzelfde geldt voor leerlingen die een te hoog havo-advies hebben gekregen en later zij-instromen in het vmbo.  

Nicole Teeuwen, voorzitter bestuur Sectorraad Praktijkonderwijs zegt: “Deze resultaten zijn extra wrang in het licht van een recent DUO-onderzoek, waaruit blijkt dat praktijkonderwijs een kansrijke route is naar het mbo. Leerlingen uit het praktijkonderwijs die doorstromen naar het mbo zijn daar behoorlijk succesvol.

Ook lagere aanmeldingen in het eerste jaar zorgen voor meer werkdruk

De Sectorraad Praktijkonderwijs berichtte al eerder over het afnemende aantal aanmeldingen in het praktijkonderwijs. Uit een inventarisatie van de Sectorraad Praktijkonderwijs onder pro-scholen bleek dat het aantal aanmeldingen voor het eerste leerjaar van het praktijkonderwijs voor het schooljaar 2024-2025 landelijk met ongeveer 15% is gedaald, met uitschieters in de grote steden tot wel 50%. Veel van deze leerlingen waren al toegelaten tot het praktijkonderwijs, maar zijn naar aanleiding van de uitslag van de doorstroomtoets alsnog naar het vmbo gegaan.

Ook uit onderzoek van Stichting Platforms vmbo blijkt dat er voor het schooljaar 2024-2025 de helft minder aanmeldingen zijn dan verwacht. Bij de scholen die minder aanmeldingen hebben dan verwacht, gaat het om gemiddeld zo’n 20 procent minder aanmeldingen. Eén op de zeven heeft minder aanmeldingen én meer zij-instroom én meer afstroom. 

Meer maatwerk en begeleiding nodig

Twee op de drie respondenten op scholen waar er minder aanmeldingen zijn dan verwacht, geeft aan dat het gevolgen heeft voor de school. Meest genoemde gevolg is dat er aan minder klassen lesgegeven gaat worden en dat er dus minder leraren nodig zijn. Tijdelijke contracten worden daardoor bijvoorbeeld niet verlengd. De klassen waaraan wel les wordt gegeven worden vaak groter volgens de respondenten, of er worden groepen, routes en/of afdelingen gecombineerd. Er zijn ook scholen die aan kleinere groepen les gaan geven en zich daar juist zorgen om maken.

Arjen Daelmans, voorzitter Stichting Platform VMBO zegt: “Leerlingen die zij-instromen of afstromen hebben meer maatwerk en begeleiding nodig. Dit leidt tot extra werkdruk voor onze docenten, die al genoeg op hun bord hebben. Daarom pleiten we samen met de Sectorraad Praktijkonderwijs voor passend adviseren in plaats van kansrijk adviseren. Een eenduidig en juist schooladvies helpt de leerling en de leerkracht.”

In de bijlage vind je de belangrijkste resultaten uit de onderzoeken.